Phòng tránh chấn thương mắt ~ Bảo vệ sức khỏe gia đình

Nhiều nghiên cứu cho thấy, số người bị chấn thương mắt thường tăng do các tai nạn xảy ra khi lau dọn nhà cửa, nấu ăn, làm vườn, sơ chế ngũ cốc, tai nạn giao thông... Vì vậy, mọi người cần biết cách bộ phận tránh và xử trí đúng lúc diễn ra chấn thương mắt để giảm mù lòa hay biến chứng nặng.

Các nguy cơ gây chấn thương mắt

Theo Hội Nhãn khoa Hoa Kỳ, trên thực tế có sắp 50% các trường hợp chấn thương mắt có nguyên do từ tai nạn trong sinh hoạt như sửa nhà, lau dọn nhà, làm vườn, nấu nướng... Chấn thương mắt còn hay xảy ra lúc chơi thể thao, ở ngoài nắng quá lâu, tiếp xúc với hóa chất, bụi đường, côn trùng bay về mắt...

Không nên nhìn ánh lửa hàn bằng mắt thường vì dễ bị bỏng mắt.

Nguy cơ gây chấn thương mắt tại nhà gồm: dùng chất tẩy rửa bếp lò, chất tẩy dùng để lau chùi các đồ vật trong nhà; nấu nướng thức ăn làm văng, bắn dầu mỡ nóng lên mắt; bật nắp chai sâm banh; khoan hay đóng đinh về tường hay bề mặt cứng như gạch, xi măng làm cho đinh, ốc có thể bị bắn vào mắt, các mảnh vỡ của gạch, vữa, bê tông, cát bị bong ra và văng vào mắt; sử dụng những đồ vật nóng như máy uốn, sấy tóc để gần mặt nếu vô ý chạm về mắt có thể gây tổn thương mắt; quét bụi, mạng nhện trên trần nhà rơi về mắt... Các nguy cơ chấn thương mắt khi làm vườn hay lao động: cắt cỏ, tỉa cành, chặt cây; sử dụng các dụng cụ bằng máy cầm tay như máy mài, máy khoan, cưa, phun sơn, đánh vecni; xay xát lúa gạo, bóc tỉa ngô... chằng buộc đồ dùng, vật dụng bằng những sợi dây thun, lò so bật vào mắt... Đi bộ, đi xe ngoài đường bị bụi, cát, côn trùng bay về mắt...

Biểu hiện mắt bị chấn thương

Chấn thương mắt có nhiều mức độ, vì vậy biểu hiện bệnh cũng khác nhau, nhưng hậu quả có thể làm ảnh hưởng đến thị lực nghiêm trọng nếu như không được phát hiện và xử trí đúng. Do đó, sau một chấn thương về mắt, dù nhỏ nhưng bạn phát hiện thấy một hay nhiều triệu chứng ở mắt thì phải đi khám ngay: đau nhức hoặc khó nhìn; có vết đứt hoặc rách mi mắt; 1 bên mắt chuyển động khó hơn mắt kia; mắt bị lồi ra hơn so với mắt kia; kích thước hay hình dạng con ngươi của mắt bất thường; có máu ở giác mạc (phần trong suốt của mắt); có dị vật trong mắt hay dưới mi mắt mà không thể lấy ra dễ dàng; chói mắt, nóng rát trong mắt...

Bạn nên đến khám mắt tại bác sĩ nhãn khoa hay một bác sĩ gần nhất càng sớm càng tốt, dù chấn thương ban đầu có vẻ nhẹ. Bởi một chấn thương mắt nghiêm trọng không phải luôn được phát hiện ngay từ đầu. Mặt khác, nếu như điều trị chậm trễ có thể làm tổn thương nặng hơn, hậu quả là mất thị lực vĩnh viễn hay mù lòa.

Xử lý khi bị chấn thương mắt

Ngay sau khi bị chấn thương, nếu như bạn phát hiện thấy vết rách hay thủng tại mắt, việc bạn cần làm là: úp nhẹ 1 vật như cốc nhựa, cốc giấy hay một cái hộp bằng chất liệu nhẹ che lên mắt, rồi dán cố định cái cốc giấy về phần da lành quanh hốc mắt để tạo thành một vật bảo vệ mắt cho tới lúc bạn được điều trị. Việc bạn không nên làm là: không được rửa nước vào mắt; không lấy những vật dính trong mắt ra; không được dụi mắt hay đè ấn lên mắt; không uống các loại thuốc giảm đau như aspirin, paracetamol hay những thuốc giảm đau không steroid khác, bởi những loại thuốc này làm loãng máu và làm chảy máu nặng hơn. Sau lúc đã băng bảo vệ mắt xong, đến khám ở bệnh viện ngay.

Băng mắt bị chấn thương trước lúc đưa đến bệnh viện khám và điều trị.

Trường hợp bạn phát hiện có vật lạ ở trong mắt, bạn nên làm: vén mi mắt trên lên khỏi hàng lông mi của mi dưới; chớp mắt vài cái để cho nước mắt đẩy những dị vật ra ngoài. Nếu đã làm như thế mà dị vật vẫn còn, bạn hãy nhắm mắt lại và đi khám mắt. Trường hợp bị hóa chất văng về mắt như: vôi tôi, vôi bột, axít, mỹ phẩm, dầu gội đầu, thuốc nhuộm tóc, phân bón, thuốc trừ sâu... Bạn cần rửa mắt ngay thức thì với thật nhiều nước sạch. Đồng thời tới khám ngay tại bệnh viện.

Xử trí khi cát hay bụi nhỏ bay vào mắt: bạn sử dụng nước muối sinh lý (NaCl 9%o) hoặc nước sạch, nhỏ rửa mắt để trôi cát bụi ra ngoài. Không giụi mắt. Nếu cát bụi không trôi ra được, bạn hãy băng nhẹ mắt và đến khám ở cửa hàng y tế sắp nhất.

Cách phòng tránh

Cách đơn giản và hiệu quả nhất để phòng ngừa chấn thương mắt là đeo kính bảo hộ phù hợp khi làm việc hay sinh hoạt. Đeo kính bảo hộ có thể tránh được 90% các tổn thương mắt. Vì vậy, bạn nên đeo kính bảo vệ mắt phù hợp khi lao động, tiếp xúc với các công việc dễ bị bụi, hóa chất văng vào mắt. Bạn cũng cần đọc kỹ hướng dẫn dùng của các hóa chất và các dung dịch vệ sinh; bạn không nên tự pha trộn các hóa chất. Trong nhà, bạn cần bọc hay che chắn các góc nhọn, các cạnh của đồ vật hay các vật dụng cố định trong nhà nếu như nhà bạn có trẻ nhỏ hay cha mẹ già. Không cho trẻ nhỏ chơi ở ngoài bãi cỏ, ngoài vườn nếu không có người lớn đi kèm; tránh xem, tiếp xúc gần nơi có hoạt động làm văng ra nhiều bụi hay mảnh nhỏ cát, mạt cưa, máy xay xát lúa... Không để vòi của các bình xịt muỗi hướng thẳng về bạn hay người xung quanh. Trong bếp, bạn nên sử dụng những tấm chắn dầu mỡ khi chiên rán để tránh bị bắn về mắt. Khi đi ngoài đường, bạn nên đeo kính râm để che nắng và che bụi. Bạn cũng nên đeo kính cho trẻ nhỏ khi đi lại. Những người đeo kính cận hay viễn thị nên đeo thường xuyên để tránh bụi hay côn trùng bay vào mắt và không làm tăng độ cận (hoặc viễn). Mọi người không nên cố nhìn thẳng vào mặt trời; không nên nhìn tia lửa hàn vì dễ bị bỏng mắt nghiêm trọng.

BS. Đặng Thị Ngọc Ba

Trẻ nhỏ bị thâm quầng mắt, bệnh gì?